Stecki Cyprian h. Radwan (1734–1787), unicki biskup łucko-ostrogski.
Ur. 16 VI (6 VI) w pow. owruckim, był synem Franciszka, stolnika kijowskiego, i Joanny z Debojenów (prawdopodobnie de Boyen), starszym bratem: Stanisława, proboszcza katolickiej katedry kijowskiej, kanonika łuckiego, następnie archidiakona i wizytatora generalnego diec. kijowskiej, ponadto Karola i Jana Nepomucena, kolejno podstarościego i sędziego grodzkiego oraz pisarza ziemskiego owruckiego. Bratem stryjecznym S-ego był sędzia ziemski łucki Józef Stecki (zob.). W wyniku regulacji spraw majątkowych z rodzeństwem S. otrzymał klucz łuhiński (pow. owrucki).
Wychowywany w rodzinie rzymskokatolickiej, zmienił S. obrządek i wstąpił do zakonu bazylianów prow. litewskiej. Pełnił funkcję prokuratora klasztoru w Żydyczynie. Nie miał przygotowania teologicznego i «nie szedł w zakonie przez stopnie do biskupstwa rekomendujące». Starając się o biskupstwo łuckie, zobowiązał się 10 V 1777, że po objęciu diecezji nie będzie nadawał dóbr i urzędów swoim krewnym. Dn. 12 V t.r. został nominowany na biskupa diec. łucko-ostrogskiej oraz egzarchę metropolii ruskiej. Nominacji S-ego sprzeciwił się król Stanisław August, zarzucając mu bezprawne objęcie biskupstwa przewidzianego dla bazylianina z prow. koronnej oraz brak praktyki w obrządku greckim; wezwał S-ego do stawienia się w ciągu czterech tygodni przed sąd, a metropolicie kijowskiemu Filipowi Wołodkowiczowi i jego koadiutorom Adamowi Młodowskiemu i Leonowi Szeptyckiemu zakazał konsekracji S-ego pod karą 4 tys. czerwonych zł. Dn. 17 V wysłał S. jednak królowi podziękowanie i zarazem deklarację, że choć inni członkowie rodziny miewali przestępcze zamysły wobec króla (co można odczytać m.in. jako aluzję do udziału Józefa Steckiego w konfederacji barskiej), on zawsze będzie szukał sposobów usłużenia i okazania wdzięczności. Dn. 10 VII doszło do konsekracji S-ego. Miała ona zapobiec wykonaniu rozkazu Gubernium z 2 VII, wstrzymującego bp. łuckiemu dochody z części diecezji pod panowaniem austriackim. Dn. 6 VIII sekretarz Kongregacji Rozkrzewiania Wiary arcybp Stefan Borgia przekazał S-emu prawo administrowania diec. łucko-ostrogską. S. poinformował o tym 13 VIII gubernatora Galicji P. Brygido, który zakazał mu wykonywania bez swej wiedzy jurysdykcji w galicyjskiej części diecezji. Władzę biskupią i możliwość korzystania z dochodów z tej części diecezji przywróciła S-emu dekretem z 23 VI 1778 cesarzowa Maria Teresa.
S. objął rozległe dobra w okolicach Łucka i zamieszkał w rezydencji biskupiej w Rożyszczach (między Łuckiem a Ostrogiem), gdzie miał bogatą bibliotekę, utrzymywał kapelę i chór. Dn. 16 IX 1777 otrzymał pełnomocnictwo do udzielania dyspens w przypadkach bigamii w diecezji. Podjął starania o rozciągnięcie jurysdykcji na diec. kamieniecką (będącej częścią diec. lwowsko-halicko-kamienieckiej) w zamian za 10 dekanatów diec. łuckiej, które po pierwszym rozbiorze Rzpltej znalazły się pod panowaniem Austrii, a następnie zostały przyłączone do diec. lwowskiej. Usiłowania te spotkały się jednak ze zdecydowanym sprzeciwem nuncjusza apostolskiego w Warszawie J. A. Archettiego. Na prośbę S-ego wszystkie parafie diec. łuckiej otrzymały 25 II 1778 odpust w dniu święta błogosławionego Jozafata Kuncewicza. T.r. asystował przy konsekracji Stefana Symeona Młockiego na katedrę we Włodzimierzu. Dn. 8 VI 1779, po śmierci metropolity Szeptyckiego, S. jako egzarcha i administrator metropolii kijowskiej oraz bp łucki i ostrogski został uprawniony do rozporządzania dobrami z kluczy radomyskiego i didowskiego. Na mocy zawartego w Warszawie kontraktu pożyczył 23 VII t.r. od Franciszka Kajetana Olizara 100 tys. zł; w zamian oddał w trzyletnią arendę wchodzące w skład dóbr stołowych miejscowości Zabere, Kołodore i Hubin; pieniądze z kontraktu miały zostać przeznaczone na ukończenie katedry w Łucku i cerkwi w Rożyszczach oraz utrzymanie i polepszenie stanu dóbr biskupich. W l.n. procesował się S. z Olizarem; zabiegał o pośrednictwo króla w doprowadzeniu do ugody oraz skierował do monarchy prośbę o pomoc w powstrzymaniu wykonania niekorzystnych dla siebie wyroków. W r. 1780, nieobecny na synodzie w Siedlcach, oddał 26 II korespondencyjnie głos na Jasona Smogorzewskiego, kandydata do metropolii kijowskiej. T.r. podjął starania w Rzymie o przedłużenie okresu udzielania odpustu zupełnego na całą oktawę święta błogosławionego Jozafata. Wspierał wydawanie ksiąg religijnych: za jego zgodą opublikowano w Poczajowie przełożony z łaciny wybór dzieł kilku autorów pt. „Bohoslovije pravoučitelnoje...” (1779), zbiór pouczeń na każdy tydzień pt. „Siemia slova Božija na nivie serdec čelovečeskich siejannoho...” (1782), a także odrębne unickie księgi liturgiczne: apostoł (1783) i triodion (1784, 1786).
W r. 1780 korespondował S. z Kongregacją Rozkrzewiania Wiary w sprawie małych klasztorów bazyliańskich i okresu, po którym miałaby nastąpić likwidacja klasztorów liczących najwyżej pięciu mnichów. Podejmował jednak wiele kroków niezgodnych z prawem, wzbudzających sprzeciw duchowieństwa. Chciał przejąć siedzibę opata (archimandryty) w Torokaniach i t.r. uzyskał królewski przywilej, choć nie miał praw do Torokań. Samowolnie nakładał podatki, które następnie przywłaszczał, zagarniał kwoty zebrane z jałmużny (np. t.r. w Boromli), najeżdżał siedziby duchownych, więził bez sądu a nawet chłostał kapłanów. Największe oburzenie wywołało bezwzględne ściąganie przez S-ego tzw. katedratyku (roczna danina duchownych dla biskupa), zniesionego przez sejm w r. 1775. W r. 1780 szlachta wołyńska, zebrana na sejmiku w Łucku, pod wpływem zażaleń kapłanów i bractw cerkiewnych wysłała delegatów ze skargami do metropolity kijowskiego Smogorzewskiego. Metropolita informował 17 VIII t.r. nuncjusza o skargach na postępowanie S-ego, a 27 VIII interweniował, by nie stosowano wobec niego żadnych ulg; S. otrzymał od nuncjusza upomnienie wraz z pouczeniem, że jego działania są wbrew prawu. Dn. 15 II 1781 Smogorzewski wezwał duchowieństwo diec. łuckiej, by informowało go o nieprawidłowościach w działalności duszpasterskiej biskupa oraz skierował swych delegatów dla zbadania prawdziwości donosów. Dn. 2 I 1783 wystąpił S. z prośbą o mianowanie swoim koadiutorem z prawem następstwa kanonika krakowskiego Michała Stadnickiego; Stolica Apostolska wyraziła zgodę i zobowiązała S-ego do przekazania koadiutorowi tytułu bp. ostrogskiego, ale S. ociągał się ze spełnieniem tego zalecenia; przeznaczył jedynie Stadnickiemu czwartą część dochodów stołowych biskupstwa.
Z początkiem r. 1784 został S. odznaczony Orderem św. Stanisława; za wyróżnienie dziękował królowi listem z 7 II t.r. Ponieważ komisja metropolity zaopatrzona w szczegółową instrukcję działała powoli, duchowieństwo diecezji ponownie t.r. oskarżyło S-ego o nadużycia finansowe i zaniedbania obowiązków duszpasterskich. Oskarżano go o zrujnowanie dóbr biskupstwa, pobieranie opłat za święcenia, korupcję, ciągłe egzekwowanie katedratyku, zatrzymywanie pensji należnych duchowieństwu, a ponadto doprowadzenie do zdewastowania nieukończonego budynku katedry w Łucku i nagrobka bp. Sylwestra Rudnickiego oraz rozgrabienie materiałów przeznaczonych na ukończenie budowy. S. prześladował skarżących się, przymuszał też siłą do podpisywania korzystnych dla siebie listów i manifestów. Zarzucano mu, że w wyniku doznanych od niego krzywd wielu duchownych odeszło z diecezji, a niektórzy porzucili unię na rzecz prawosławia. Skargi na S-ego wystosowano do metropolity Smogorzewskiego, nuncjatury w Warszawie i Rady Nieustającej, która niejednokrotnie upominała S-ego, by nie wybierał katedratyku. Dla zbadania wszystkich tych zarzutów Stolica Apostolska wysłała własnych delegatów. Rozważano także t.r. przydanie mu za koadiutora Symeona Kryniewicza (Kriniewicza). Spory S-ego z duchowieństwem znalazły odzew w satyrze bibliograficznej z t.r. przypisującej mu „Mowy do duchowieństwa na synodach i wizytach cerkiewnych”. Dn. 19 III 1785 na spotkaniu z metropolitą Smogorzewskim w Radomyślu S. zobowiązał się do oszacowania swych dóbr, założenia seminarium diecezjalnego, zwoływania synodów diecezjalnych duchowieństwa, przeprowadzania wizytacji i kontroli wydatków oraz odebrania dóbr katedralnych z rąk świeckich. Dn. 9 IV t.r. decyzją nuncjusza przekazano metropolicie nadzór nad S-m. Dn. 19 VI był S. konsekratorem (wraz ze Smogorzewskim) Tadeusza Teodozego Rostockiego w Radomyślu. Po odebraniu supliki (z 2 X) od duchownych diec. łuckiej, którzy po wydaniu 9 IX przez S-ego mandatu, a właściwie listu gończego za opornymi parochami, zwrócili się do króla z prośbą o oddanie sprawy pod obrady sejmowi. Stanisław August listem z 17 X 1786 zakazał S-emu wybierania spornej daniny i przestrzegł, że jego postępki mogą zaszkodzić całej hierarchii unickiej w opinii sejmujących właśnie stanów Rzpltej. S. obiecał powstrzymać pobieranie daniny, zarazem powierzył posłowi czernihowskiemu na sejm 1786 r. Józefowi Załęskiemu przedstawienie królowi swego stanowiska.
S. używał nieprawnie pieczęci z kapeluszem kardynalskim, utrudniał reparację wieży na zamku w Łucku, którą miejscowa kapit. ruska zaanektowała na dzwonnicę, skłócił się z woj. wołyńskim Hieronimem Sanguszką. Zmarł wśród niesnasek pomiędzy wierzycielami 5 (lub 6) I 1787 (wg Bieńkowskiego pod koniec r. 1786; T. Żychliński podaje błędnie r. 1798) w Rożyszczach z powodu «wrzodu, czyli krostki, którą anthrax zowią, na karku swym wynikłej która przez niedoskonałego cyrulika leczona w gangrenę się zamieniwszy» (I. Stebelski). Mimo znacznych dochodów, S. pozostawił 200 tys. złp. długu.
Blažejovskyj D., Byzantine Kyivan rite metropolitanes, eparchies and exarchates nomenclature and statistics, Romae 1980; tenże, Hierarchy of the Kyivan church (861–1990), Romae 1990; Łoza, Kawalerowie (błędna data otrzymania Orderu); Podr. Enc. Kośc.; PSB (Lewiński Stefan, Rostocki Teodozy, Smogorzewski Jason); Żychliński, X 23; – Chotkowski W., Kościół w Galicji 1772–1780, Kr. 1909 I 315, 317; Historia Kościoła w Polsce, P.–W. 1979 II cz. 1 s. 106, 111, cz. 2 s. 307; Kaleta R., Oświeceni i sentymentalizm, Wr. 1971; Likowski E., Dzieje kościoła unickiego, P. 1906 I 221; Pelesz J., Geschichte der Union der ruthenischen Kirche mit Rom von der ältesten Zeiten bis die Gegenwart, Augsburg 1841 II 1086; Stecki T. J., Łuck starożytny i dzisiejszy, Kr. 1876 s. 139, 144; – Acta Sacrae Congregations Propaganda Fide Ecclesiam Catholicam Ucrainae et Bielarusjae spectantia, Ed. A. G. Welykyj, Romae 1955 V 125–7; Audientiae Sanctissimi de rebus Ucrainae et Bielarusjae (1650–1779), Ed. P. Athanasius, A. G. Welykyj, Romae 1963 I 220, 226; Epistolae Jasonis Junosza Smogorzewskyj metropolitae Kioviensis catholici (1780–1788), Ed. A. G. Welykyj, Romae 1965 VIII 250–1, 253, 328–31, 358–60; Litterae Sacrae Congregationis acta Litterae et Decreta Sacrarum congregationum (1778–1790), Romae 1957 VI 32–3, 101–2, 158, 185–6, 196, 201; Opisanie dokumentov archiva zapadnorusskich unijatskich mitropolitov (1700–1839), Wyd. S. F. Runkievič, A. T. Byčkov, Pet. 1907 II; Ostatnie Ks. Stebelskiego prace, Wyd. W. Seredyński, w: Script. Rer. Pol., IV 296, 317; Z pamiętników Wasyla Łużyńskiego, archiepiskopa połockiego, P. 1886 s. 43–4; – AP w Kr.: Arch. Sanguszków, teka 271 plik 3, teka 308 plik 5; B. Czart.: rkp. 685 k. 196, 357, rkp. 688 k. 164, 333–5, rkp. 700 k. 759, rkp. 739 k. 767–70, 1027–50, 1059–69, rkp. 930 IV k. 531–3; BUW: rkp. 129 „Eglise” II 282–3, rkp. 132 t. V k. 35–6, 287, 292–3, 301–3–5, 310; Central’nyj deržavnyj istoryčnyj archiv Ukraïny we Lw.: F. 201 op. 4 b sygn. 3019, F. 408 op. 1 sygn. 1143 s. 3, F. 684 op. 1 sygn. 3281; L’vivs’ka naukova biblioteka im. V. Stefanyka we Lw.: Katalog Ossolineum, rkp. nr 4083/III, Arch. lipowieckie. Wypisy z ksiąg grodzkich owruckich, IX, X.
Dorota Wereda